Τι είναι η Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣΚΠ) ή Πολλαπλή Σκλήρυνση (Multiple Sclerosis - MS);

Η ΣΚΠ είναι ένα νόσημα που προκαλεί προβλήματα με την όραση, διαταραχές αισθητικότητας, μυϊκή αδυναμία και άλλα συμπτώματα, ιδίως σε νεαρούς ενήλικες. Προκαλείται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται λανθασμένα στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού και προκαλεί την καταστροφή τους (αυτοανοσία). Μπορούμε απλοποιημένα να σκεφτούμε ότι το νευρικό μας σύστημα μοιάζει με τα ηλεκτρικά καλώδια. Ηλεκτρικά σήματα μεταφέρονται κατά μήκος των «καλωδίων» των νευρικών κυττάρων. Το περίβλημα των «καλωδίων» δημιουργεί μια μόνωση, όπως το πλαστικό, και επιτρέπει τη γρήγορη μεταφορά των ηλεκτρικών σημάτων. Η μόνωση αυτή ονομάζεται μυελίνη. Στην ΣΚΠ η μυελίνη καταστρέφεται και τα νευρικά κύτταρα χάνουν την ικανότητα να μεταφέρουν σωστά τα ηλεκτρικά σήματα με αποτέλεσμα να εμφανίζονται τα συμπτώματα της νόσου.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ΣΚΠ;

Η νόσος προκαλεί μεγάλο εύρος συμπτωμάτων και όλοι οι ασθενείς δεν έχουν την ίδια κλινική εικόνα. Ταυτόχρονα, πολλά παρόμοια συμπτώματα μπορεί να προκληθούν από νοσήματα άλλα πλην της ΣΚΠ. Γενικά μπορεί να υπάρχουν συμπτώματα όπως:

• Υπαισθησία, «μούδιασμα», «μυρμήγκιασμα» και άλλες διαταραχές αισθητικότητας

• Μυϊκή αδυναμία ή/και σπαστικότητα με αποτέλεσμα πτώσεις, αδυναμία να πιάσουμε αντικείμενα, να μας πέφτουν πράγματα από τα χέρια και γενικά δυσκολία σε εργασίες που πριν γίνονταν με ευκολία

• Διαταραχές με την όραση, πόνος στα μάτια, διαταραχές στην σωστή και ταυτόχρονη κίνηση των ματιών, «διπλή» όραση

• Αίσθημα αστάθειας, ζάλη, «σαν να περπατάς σε καράβι που κουνάει»

• Δυσκολίες στην ομιλία

• Διαταραχές από ουροποιητικό/γαστρεντερικό σύστημα (απώλειες ούρων/κοπράνων ή μεγάλη δυσκολία στην έναρξη των φυσιολογικών λειτουργιών)

• Διαταραχές στη σεξουαλική δραστηριότητα

• Ευαισθησία στις υψηλές θερμοκρασίες που χειροτερεύουν τα συμπτώματα

• Μείωση στην ικανότητα σκέψης, οργάνωσης του λόγου, μνήμης ή υπολογισμού και πράξεων

Υπάρχουν διάφορες μορφές ΣΚΠ;

Ναι. Οι νευρολόγοι δίνουν διαφορετικές ονομασίες στις διάφορες μορφές της ΣΚΠ ανάλογα με την εξέλιξή τους:

• Μορφή με Υφέσεις και Εξάρσεις (Relapsing-Remitting RRMS): Αυτό σημαίνει ότι η νόσος έχει συμπτώματα που «έρχονται» και «φεύγουν». Όταν εμφανίζονται συμπτώματα λέμε ότι έχουμε μια «ώση». Κάθε ώση μπορεί να κρατήσει από μέρες έως εβδομάδες και συνήθως υπάρχει μια σταδιακή βελτίωση. Μεταξύ των ώσεων οι περισσότεροι ασθενείς αισθάνονται γενικά υγιείς, ενώ κάποιοι μπορεί να έχουν υπολειπόμενα συμπτώματα μετά από κάθε επεισόδιο. Η μορφή με υφέσεις και εξάρσεις είναι η πιο συχνή της ΣΚΠ.

• Δευτεροπαθώς Προϊούσα (Secondary Progressive SPMS): Σημαίνει ότι αρχικά τα συμπτώματα έρχονται και φεύγουν, αλλά από μια χρονική περίοδο και μετά υπάρχει μια συνεχής επιδείνωση. Η μορφή αυτή εμφανίζεται σε ασθενείς που αρχικά είχαν RRMS.

• Πρωτοπαθώς Προϊούσα (Primary Progressive PPMS): Στη μορφή αυτή τα συμπτώματα σταθερά επιδεινώνονται από την έναρξη της νόσου

• Προϊούσα με εξάρσεις (Progressive Relapsing PRMS): Στη μορφή αυτή τα συμπτώματα σταθερά επιδεινώνονται από την έναρξη της νόσου, αλλά επιπλέον υπάρχουν και ώσεις.

Υπάρχει συγκεκριμένο διαγνωστικό τεστ για τη ΣΚΠ;

Εάν ο νευρολόγος σας υποψιάζεται ΣΚΠ τότε θα ζητήσει να κάνετε ορισμένες εξετάσεις με πρώτη τη Μαγνητική Τομογραφία (MRI) εγκεφάλου και ενδεχομένως του νωτιαίου μυελού, ανάλογα με τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης και το ιστορικό. Η MRI θα δείξει εάν υπάρχουν βλάβες στο νευρικό σύστημα, αλλά πολλές φορές η διάγνωση της ΣΚΠ ενδεχομένως να καθυστερήσει ανάλογα με τη εξέλιξη των συμπτωμάτων και των λοιπών εξετάσεων. Επιπλέον εξετάσεις που μπορεί να ζητηθούν είναι:

• Οσφυονωτιαία παρακέντηση: πραγματοποιείται με τοποθέτηση μιας λεπτής βελόνας στο κατώτερο μέρος της σπονδυλικής στήλης. Πρόκειται για μια εξέταση που πραγματοποιείται σε νοσοκομειακό περιβάλλον και είναι ασφαλής. Ο γιατρός λαμβάνει λίγες σταγόνες από εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) και το στέλνει για έλεγχο σε ειδικό εργαστήριο.

• Προκλητά Δυναμικά: Είναι μια εξέταση που πραγματοποιείται με τοποθέτηση αυτοκόλλητων ηλεκτροδίων στο δέρμα. Ο γιατρός θα δημιουργήσει ορισμένα τεχνητά ερεθίσματα (οπτικά, ακουστικά, ηλεκτρικά) και στη συνέχεια ελέγχονται ο τρόπος και η ταχύτητα μεταφοράς των ηλεκτρικών σημάτων προς τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.

• Οπτική Τομογραφία Συνοχής (Optical coherence tomography- OCT): Έλεγχος της δομής του αμφιβληστροειδούς, των οπτικών ινών και της μορφολογίας της οπτικής θηλής

Επιπλέον, μπορεί να ζητηθούν εξετάσεις αίματος προκειμένου να αποκλειστούν νοσήματα μου μοιάζουν με ΣΚΠ.

Πρέπει να πάω στο γιατρό;

Εάν υπάρχουν συμπτώματα όπως αυτά που περιγράφηκαν θα πρέπει να απευθυνθείτε σε νευρολόγο άμεσα.

Υπάρχει θεραπεία για τη ΣΚΠ;

Η θεραπεία εξαρτάται από τη μορφή ΣΚΠ από την οποία πάσχει ο ασθενής. Υπάρχει διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση ανάλογα με:

• Θεραπεία ώσεων: Εάν έχετε μια ώση ο γιατρός θα χορηγήσει κορτιζόνη. Η κορτιζόνη μειώνει τη διάρκεια και τις επιπτώσεις των ώσεων.

• Πρόληψη ώσεων: Υπάρχει μεγάλο εύρος φαρμακευτικών ουσιών για τους ασθενείς με ΣΚΠ και ειδικά για τη μορφή RRMS. Στόχος των ουσιών αυτών, που ονομάζονται ανοσοτροποποιητικές, είναι να μειωθεί η συχνότητα και βαρύτητα των ώσεων. Εντούτοις, δεν θεραπεύουν το νόσημα. Οι ουσίες αυτές υπάρχουν με τη μορφή υποδόριων ενέσεων με το σύστημα της αυτοχορήγησης, χαπιών ή ενδοφλέβιας χορήγησης.

• Καθυστέρηση προϊούσας ΣΚΠ: Μια νεότερη ουσία που ονομάζεται ocrelizumab μπορεί να βοηθήσει ασθενείς με πρωτοπαθώς προϊούσα ΣΚΠ καθυστερώντας την εξέλιξη καθώς και ασθενείς με RRMS. Άλλη μία νεότερη ουσία που ονομάζεται Siponimod μπορεί να βοηθήσει ασθενείς με δευτεροπαθώς προϊούσα ΣΚΠ που ακόμα έχουν ώσεις.

Επιπλέον ο νευρολόγος μπορεί να χορηγήσει φάρμακα για τη βελτίωση των συμπτωμάτων όπως κόπωση, απώλεια ούρων, σεξουαλική δυσλειτουργία ή κατάθλιψη.

Τι κάνω σε περίπτωση εγκυμοσύνης;

Επικοινωνήστε με το νευρολόγο σας πριν αποφασίσετε να προχωρήσετε με μια εγκυμοσύνη. Υπάρχουν φαρμακευτικές ουσίες για τη ΣΚΠ οι οποίες ΔΕΝ θα πρέπει να λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της κύησης, ενώ άλλες είναι ασφαλείς στη χορήγησή τους. Σε περίπτωση ώσης κατά τη διάρκεια της κύησης ο γιατρός μπορεί με ασφάλεια να χορηγήσει κορτικοστεροειδή.

Πώς θα αλλάξει τη ζωή μου η ΣΚΠ;

Μια διάγνωση για ΣΚΠ δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με απαισιοδοξία. Για τους περισσότερους ασθενείς το νόσημα έχει μια αργή εξέλιξη και χρειάζεται πολλά χρόνια για να εγκατασταθεί αναπηρία. Επιπλέον, οι σύγχρονες θεραπείες προσφέρουν μια πολύ καλή προφύλαξη έναντι των ώσεων και πολλοί ασθενείς μένουν ελεύθεροι συμπτωμάτων για μήνες και συχνά χρόνια. Παρόλα αυτά, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε εκ των προτέρων πόσο γρήγορα θα εξελιχθεί το νόσημα για κάθε ασθενή.